1 marca - Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych"

Przemyśl po raz dziesiąty z kolei uczcił „żołnierzy wyklętych”, którzy nigdy nie pogodzili się z cynicznym oddaniem Polski przez zachodnich sojuszników pod dominację sowiecką.

W tym szczególnym dniu, złożyli kwiaty i zapalili znicze na grobach majora Władysława Koby (na cmentarzu Zasańskim) i Alicji Wnorowskiej (na cmentarzu głównym), reprezentanci 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich (na czele z ppłk Rafałem Kluzem, dowódcą 1 Batalionu Czołgów w Żurawicy), razem z delegacją Samorządu miasta Przemyśla (na czele z prezydentem Wojciechem Bakunem), i Starostwa Powiatowego (na czele ze starostą Janem Pączkiem), oraz delegacją Centrum Kulturalnego (na czele z dyrektorem Januszem Czarskim).

Zapalono też znicze przy tablicy na budynku dawnego komunistycznego Urzędu Bezpieczeństwa przy ulicy Krasińskiego 25, gdzie więziono i katowano polskich patriotów. Uroczystości zakończyły się mszą świętą za dusze żołnierzy wyklętych, odprawioną w kościele garnizonowym (na terenie dawnego szpitala wojskowego przy ul. Słowackiego).

Polskie powojenne podziemie niepodległościowe liczyło w 1945 roku około 80 tysięcy antykomunistycznych partyzantów. W 1947 roku upadły jednak wszelkie nadzieje na interwencję zachodnich gwarantów Ugody Jałtańskiej wobec komunistycznego terroru i sfałszowanych wyborów do Sejmu. Mimo to, około 2 tysiące żołnierzy niezłomnych nie skorzystało z amnestii i nadal z bronią w ręku przeciwstawiało się sowietyzacji Polski. Ci niezłomni polscy bohaterowie świadomie poświęcili swoje życie broniąc honoru i godności Polski.

Przypomnijmy sylwetki dwojga szczególnie zasłużonych żołnierzy niezłomnych związanych z Przemyślem:

Władysław Koba, porucznik III Pułku Piechoty Legionów w Jarosławiu, za męstwo w wojnie obronnej w 1939 roku odznaczony został Krzyżem Walecznych. W latach 1940-45 działał w ZWZ-AK w Jarosławiu i w Przemyślu, awansowany do stopnia kapitana. Po rozwiązaniu AK działał w konspiracyjnych strukturach WiN, w okręgu przemyskim i rzeszowskim. We wrześniu 1947 roku, pełniąc funkcję szefa rzeszowskiego Okręgu WiN, został aresztowany w Przemyślu  przez UB. Rok później skazany został na karę śmierci, wykonaną na Zamku w Rzeszowie 31 stycznia 1949 roku.

We wrześniu 2016 roku doczesne szczątki Władysława Koby zostały odnalezione przez zespół IPN na podrzeszowskim cmentarzu w Zwięczycy. Tegoż roku został on pośmiertnie awansowany na stopień majora. Wcześniej, w maju 2008 roku, prezydent RP, Lech Kaczyński, odznaczył pośmiertnie Władysława Kobę Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a jednocześnie w Jarosławiu odsłonięto jego pomnik. Z dniem 1 marca 2020 roku 34 Batalion Lekkiej Piechoty w Jarosławiu (w składzie 3 Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej) otrzymał imię majora Władysława Koby ps. „RAK”.

Alicja Czerkawska, z domu Wnorowska, od września 1944 roku członkini Brygad Wywiadowczych AK, pracowała w przemyskim, a następnie w rzeszowskim Urzędzie Bezpieczeństwa, służąc Armii Krajowej  jako źródło wywiadowcze. Aresztowana we wrześniu 1946 roku, została skazana 27 marca 1947 roku na karę śmierci, zamienioną - po urodzeniu syna w celi śmierci - na dożywotnie więzienie z pozbawieniem  praw publicznych i obywatelskich na zawsze. Zwolniono ją po 9 latach. Zmarła w 2008 roku.

(jb)