400. rocznica śmierci Hetmana Stanisława Żółkiewskiego

Stanisław Żółkiewski portret nieznanego autora

7 października obchodzimy 400-setną rocznicę śmierci Stanisława Żółkiewskiego – znamienitego wodza oręża polskiego, hetmana i kanclerza wielkiego koronnego, uczestnika wszystkich wojen toczonych przez Rzeczpospolitą na przełomie XVI i XVII stulecia. Stanisław Żółkiewski herbu Lubicz urodził się w 1547 r. w Turynce pod Lwowem. Pochodził ze średniozamożnej szlachty. Dzięki zabiegom jego ojca, który w późniejszym czasie został wojewodą ruskim i przychylności Jana Zamoyskiego znaczenie rodu Żółkiewskich znacznie wzrosło. Stanisław Żółkiewski piastował wiele zaszczytnych funkcji był m.in. wojewodą kijowskim i kasztelanem lwowskim oraz sekretarzem królewskim. Karierę polityczno-wojskową rozpoczynał u boku swego patrona kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego wraz z którym uczestniczył w wyprawach wojennych przeciwko Habsburgom i Moskwie oraz na Mołdawię i Wołoszczyznę. W 1588 r. odznaczył się w bitwie pod Byczyną, gdzie został ciężko ranny. Później już jako samodzielny dowódca zwyciężał w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Kozakom, Turcji i Tatarom.

 

W 1597 r. Żółkiewski w miejscu wsi Winniki założył Żółkiew, miasto położone 25 km na północ od Lwowa, która stała się siedzibą rodu.

W 1609 r. stanął na czele wojsk polskich wyprawionych na pomoc w tzw. dymitriadzie, która zapoczątkowała wojnę polsko-rosyjską z lat 1609-1618. 4 lipca 1610 r. odniósł swoje największe zwycięstwo w słynnej bitwie pod Kłuszynem, gdzie dowodząc niespełna 3000 husarzy pokonał 30 tys. połączone wojska rosyjskie i szwedzkie. Bitwa ta otworzyła Polakom drogę na Moskwę, którą polski korpus zajmował przez dwa lata. Rok później na obrady sejmu 29 października 1611 r. sprowadził jeńców z rodu Szujskich (cara Wasyla i jego dwóch braci) i zmusił ich do złożenia hołdu królowi Zygmuntowi III Wazie (tzw. hołd ruski).

Stanisław Żółkiewski zginął 7 października 1620 roku w Berezowce pod Mohylowem nad Dniestrem, broniąc Rzeczypospolitej przed Turkami w walkach odwrotowych spod Cecory, zakończonej klęską wyprawy przeciwko Turkom osmańskim. Żółkiewski wykazał się męstwem i odwagą a także nie pozostawił swoich towarzyszy i nie ratował się ucieczką z pola bitwy.

 

Śmierć Stanisława Żółkiewskiego, mal. Walery Eljasz Radzikowski

 
Na pomniku upamiętniającym miejsce bitwy umieszczono motto zaczerpnięte z Horacego: "Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za Ojczyznę". Jego głowa stała się trofeum wojennym, które zostało odesłane do sułtana. W niewoli znalazł  się również syn hetmana Jan, który wraz z bezgłowym ciałem ojca został wykupiony później przez matkę Reginę z Herburtów. Odzyskane zwłoki pochowano w krypcie kolegiaty św. Wawrzyńca w Żółkwi. Na nagrobku umieszczono napis: "Powstanie kiedyś z kości naszych mściciel". Jego prawnukiem był Jan III Sobieski.

 

 Kolegiata pw. św. Wawrzyńca w Żółkwi

W uznaniu wielkich zasług i dla przypomnienia życiorysu tej wybitnej postaci okresu Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Hetman Stanisław Żółkiewski został ustanowiony patronem roku 2020 przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu uchwały czytamy: zawsze przedkładał dobro Polski ponad własne korzyści, stał wiernie po stronie kolejnych królów, także w wewnętrznych sporach, mimo krytycznego zdania o polityce Zygmunta III Wazy. Opowiadał się za tolerancją religijną i łagodzeniem konfliktów.

Fot.: domena publiczna - wikimedia commons

 

Paweł Kasjan, instruktor ds. upowszechniania i promocji kultury

 

Relacja z obchodów 400. Rocznicy Śmierci Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi na Ukrainie na stronach Konsulatu Generalnego RP we Lwowie:

https://www.gov.pl/web/ukraina/400-lat-smierci-hetmana-wielkiego-koronnego-stanislawa-zolkiewskiego

https://www.facebook.com/media/set/?vanity=PLinLviv&set=a.2510512089240274