Kompozytorzy znani i mniej znani - Jan Gall

Jan Gall (1856 - 1912)

 

 

Jan Karol Gall ur. się w 1856 r. w Warszawie. Później wraz z rodzicami przeprowadził się do ówczesnej Galicji. Nauki pobierał w Krakowie oraz w Cieszynie, gdzie ukończył tamtejsze gimnazjum. Studia muzyczne z kompozycji kontynuował w Konserwatorium Wiedeńskim u Franza Krenna oraz u Josepha Gabriela Reinbergera w Monachium.

W latach 1879–81 mieszkał w Krakowie, gdzie zadebiutował jako kompozytor. W 1882 r. objął kierownictwo towarzystwa śpiewaczego „Andante” w Lipsku. W 1883 r. przebywał w Weimarze gdzie spotkał się z Franciszkiem Lisztem u którego doskonalił swój warsztat kompozytorski a następnie udał się do Włoch gdzie m.in. pobierał nauki śpiewu. W 1884 r. pracował we Lwowie, gdzie objął stanowisko dyrygenta Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego oraz recenzenta muzycznego w „Gazecie Lwowskiej”. Od 1885 odbywał podróże po Europie, podczas których doskonalił swój warsztat. W latach 1890-95 prowadził wykłady w Krakowskim Konserwatorium Muzycznym.

Od 1896 roku do śmierci mieszkał we Lwowie gdzie związany był ze środowiskiem muzycznym zarówno polskim, jak żydowskim i ukraińskim. Był dyrygentem lwowskiego towarzystwa śpiewaczego „Echo-Macierz” dla którego stworzył większość swoich utworów chóralnych. Pod jego kierownictwem chór święcił największe sukcesy. Od 1903 roku Gall pełnił również obowiązki pierwszego dyrygenta Żydowskiego Chóru Akademickiego „Kinor” oraz prowadził wykłady z teorii muzyki w Instytucie Muzycznym im. M. Łysenki.

 

Jan Gall wraz członkami Towarzystwa Śpiewaczego Echo we Lwowie (1905) – fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.

 

Gall zamieszkał we Lwowie w lokalu w Tatrze hr. Skarbka. Na zmianę jego trybu życia wpływ miała niewątpliwie choroba, która przykuła go wózka. Zmarł 30 października 1912 roku. Został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim. W jego pogrzebie uczestniczyły wszystkie lwowskie zespoły chóralne, Na cmentarzu zaśpiewano jego własną pieśń: Jest sobie kosiarz, śmierć się zwie.

Jan Karol Gall komponował głównie pieśni i piosenki przeznaczone dla ruchu amatorskiego. Stworzył ponad 400 kompozycji i opracowań chóralnych i ok. 90 pieśni solowych.  Do jego najbardziej znanych pieśni należy Dziewczę z buzią jak malina. Fragment zapisu nutowego tej pieśni przyjaciel kompozytora architekt Teodor Talowski umieścił na elewacji kamienicy Pod Śpiewającą Żabą przy ul. Retoryki 1 w Krakowie. Jan Gall jest także autorem jednej z melodii kolędy Mizerna cicha.

Jego dzieła były znane i chętnie wykorzystywane nie tylko przez lwowskie zespoły. Utwory Galla publikowane były we Lwowie i Krakowie, w Warszawie a także w Wiedniu, Lipsku oraz Moskwie. Z czasem jednak jego twórczość przykrył kurz i została niemal zapomniana.

150 pieśni i piosenek na chór męski i mieszany wydane w dwóch tomach we Lwowie w 1903 roku to najbardziej znany zbiór jego kompozycji i opracowań chóralnych. Zawiera zarówno pieśni kościelne jak i pieśni patriotyczne a także ludowe (polskie oraz m. in. łemkowskie czy rusińskie). W przedmowie do pierwszego wydania autor pisał:

Zamiłowanie w śpiewie chóralnym wzmogło się u nas znacznie. W mniejszych nawet miastach potworzyły się kółka śpiewackie, a w większych mamy dzisiaj już po kilka towarzystw muzycznych i śpiewaczych. Skarżą się jednak dyrygenci i śpiewacy na brak polskich utworów chóralnych (...) i uciekają się do utworów obcych – w pierwszej linii niemieckich. Aby choć w drobnej części przyczynić się do pomnożenia materiału (...), ułożyłem na chór męski i mieszany szereg pieśni ludowych, kilka kompozycji Moniuszki i Szopena, dołączając kilkanaście własnych pieśni i piosenek...”.

 

Jan Gall 150 pieśni i piosenek na chór męski i mieszany cz. II - https://polona.pl/item/150-piesni-i-piosnek-na-chor-meski-i-mieszany-cz-2-chory-mieszane,MTExODY5NjY2/4/#info:metadata

 

W nawiązaniu do twórczości Jana Galla warto także wspomnieć o jego kompozycjach w duchu patriotycznym. Jedną z nich jest Hasło Sokołów – hymn napisany dla Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” do słów Ludomira Benedyktowicza i zaprezentowany po raz pierwszy na IV Zlocie Sokolstwa Polskiego w 1903 roku we Lwowie. Poniżej fragment tej kompozycji:

 

 

Warto sięgnąć po te zbiory, jak również i inne udostępnione dzieła tego twórcy. Internetowa Biblioteka POLONA www.polona.pl – udostępnia nieodpłatnie cyfrowe archiwa Biblioteki Narodowej, wśród nich znajdziemy również zasoby nutowe. Zachęcam wszystkich państwa, dyrygentów i śpiewaków do sięgnięcia po utwory Jana Galla i zainspirowanie się na nowo twórczością tego kompozytora.

 

Paweł Kasjan – instruktor ds. upowszechniania i promocji kultury

 

Bibliografia:

Nidecka E., Pieśni patriotyczne Jana Galla jako wyraz identyfikacji narodowej w latach zaborów. Bydgoszcz 2019
Piekarski M., Muzyka we Lwowie. Od Mozarta do Majerskiego. Kompozytorzy, muzycy, instytucje. Warszawa 2018
Starczewski F., Jan Karol Gall w: Chór – Organ Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych i Muzycznych w Warszawie. Miesięcznik R. 1937.
Strona internetowa: https://polona.pl/.