.png)
.png)
Muzyka chóralna w czasie Wielkiego Postu ma charakter refleksyjny i pełen zadumy, a swym charakterem dostosowuje się do tekstów liturgicznych wykorzystywanych w tym czasie. Obrzędy liturgiczne Wielkiego Postu w swym zasadniczym kształcie dzielą się na dwa okresy: pokutny (obejmujący czas od Środy Popielcowej do końca IV tygodnia Wielkiego Postu) i pasyjny (od „Czarnej Niedzieli” wcześniej określanej jako Pierwsza Niedziela Męki Pańskiej do Wielkiej Soboty).
Pierwszy okres skupia się na temacie nawrócenia i pokuty. Pieśni pokutne znane są w tradycji polskiej od czasów renesansu. Jako pierwsze pojawiły się przekłady łacińskich pierwowzorów, które zawierają szesnastowieczne kancjonały protestanckie. W nurcie dysydenckim tworzono także melodie do polskich tekstów poetyckich (np. Wacław z Szamotuł – „Powszednia spowiedź” czy Cyprian Bazylik – „Dobrotliwość Pańska”).
Jednak główną inspiracją dla pieśni pokutnej były psalmy. Po teksty psalmów pokutnych sięgali wielcy kompozytorzy wszystkich epok. Najbardziej znanym i chętnie wykorzystywanym przez kompozytorów jest tekst psalmu 51 "Miserere" (Zmiłuj się nade mną Boże). Warto wspomnieć choćby słynne „Miserere” Gregorio Allegriego wykonywane przez kapelę papieską corocznie aż do połowy XIX wieku podczas Wielkiego Tygodnia w Kaplicy Sykstyńskiej. Po tekst tego psalmu sięgali również polscy kompozytorzy współcześni. Warto przywołać choćby „Miserere” z „Pasji wg św. Łukasza” Krzysztofa Pendereckiego czy utwory o tym samym tytule na chór mieszany a cappella Witolda Szalonka i Stanisława Krupowicza.
Wśród psalmów pokutnych są również inne po które warto sięgnąć. Za podstawowe źródło opracowań psalmów należy przyjąć „Melodie na psałterz polski” Mikołaja Gomółki (1580 r.). Spośród psalmów pokutnych znajdziemy tam m. in. psalm VI „Czasu gniewu i swej zapalczywości, psalm XXXII „Szczęśliwy komu grzechy odpuszczono” czy choćby psalm CXLIII „Wysłuchaj Boże wieczny, prośby moje”.
Karta 35r ze zbioru „Maelodie na Psałterz Polski” Mikołaja Gomółki (Psalm XXXII „Szczęśliwy komu grzechy odpuszczono” w zapisie notacji menzuralnej) źródło: polona.pl
W drugim okresie Wielkiego Postu poświęcony jest tematyce męki i śmierci Chrystusa. Czas ten wypełniają teksty pasji, lamentacji czy te obrazujące cierpienia Matki Bożej jak choćby łacińska sekwencja „Stabat Mater”.
Niewątpliwe bogactwo stanowi polska pieśń pasyjna. Najstarsze teksty w języku polskim pochodzą jeszcze z czasów średniowiecza (pieśni „Jezus Chrystus, Bóg Człowiek” czy „Jezusa Judasz przedał”). Pieśni te obok kolęd są bodaj najbardziej cenioną grupą utworów liturgicznych przypisanych do danego okresu. Ich mnogość powstałą na przestrzeni wieków możemy odnaleźć w dawnych kancjonałach czy śpiewnikach. Chętnie są także opracowywane do wykonań chóralnych. Ich przykłady możemy znaleźć choćby w twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego (zbiór „Z pieśni kościelnych”), Stanisława Wiechowicza czy Andrzeja Nikodemowicza.
Zachęcamy Państwa do skorzystania z wielości opracowań polskich pieśni wielkopostnych. Poniżej zamieszczamy link do bezpłatnej „Biblioteki Caeciclianum”, zawierającej bogaty repertuar utworów uporządkowanych zgodnie z danym okresem liturgicznym oraz link do chóralnych opracowań pieśni ze „Śpiewnika Kościelnego” ks. Jana Siedleckiego skomponowanych i udostępnionych przez ks. Wojciecha Kałamarza CM, obecnego redaktora tego monumentalnego dzieła.
http://biblioteka2.caecilianum.eu/category/29-pliki-pdf.html?start=0
https://spiewniksiedleckiego.pl/?page_id=4865
Paweł Kasjan – instruktor ds. upowszechniania i promocji kultury
